Avrupa’da örneklerini gördüğümüz dijital yani şubesiz bankaları ülkemizde de görebilmemiz için büyük adım atıldı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) tarafından hazırlanan Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girdi.
Yönetmeliğe ilişkin önemli başlıkları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkün.
Dijital Banka Nasıl Tanımlanmaktadır?
Yönetmeliğin amaç kısmında Dijital Bankaların “sadece elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları üzerinden hizmet veren şubesiz bankalar” olduğuna vurgu yapılmaktadır.
Öte yandan, Yönetmeliğin tanımlar kısmında ise dijital banka kavramı, “bankacılık hizmetlerini fiziksel şubeler yerine elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları aracılığıyla sunan kredi kuruluşu”; yani bankacılık hizmetleri tanımda belirtilen şekilde sunan mevduat ve katılım bankaları olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda kalkınma ve yatırım bankaları kapsam dışında kalmaktadır.
Dijital Bankalar Hangi Kanallar Üzerinden Hizmet Verebileceklerdir?
Bankacılık hizmetlerini şubesiz yürütecek olan dijital bankaların, Yönetmelikteki tanımdan yola çıkarak, hizmetlerini internet bankacılığı, mobil bankacılık, telefon bankacılığı, açık bankacılık servisleri ile ATM ve kiosk cihazları gibi müşterilerin, uzaktan bankacılık işlemlerini gerçekleştirebildikleri veya gerçekleştirilmesi için bankaya talimat verebildikleri her türlü elektronik dağıtım kanalı kanallar üzerinden müşterilerine sunabileceğini söyleyebiliriz.
Asgari Ödenmiş Sermaye Şartı 1 Milyar Türk Lirasıdır
Dijital Bankaların faaliyet izni alabilmesi için gerekli olan asgari ödenmiş sermaye tutarı 1.000.000.000,-TL (bir milyar Türk Lirası) olarak belirlenmiş ve BDDK’ya bu tutarı arttırma yetkisi verilmiştir.
Dijital Bankaların Sunabileceği Hizmetler ve Kısıtlamalar
Yönetmelikte ana kural olarak dijital bankaların mevduat ya da katılım bankası olmalarına göre, kredi kuruluşlarının gerçekleştirebileceği tüm faaliyetleri yerine getirebileceği düzenlenmiştir.
Öte yandan Yönetmelik’te dijital bankaların faaliyetleri belirli konu başlıkları bakımından kısıtlanmaktadır. Bunları detaylandıracak olur isek aşağıda şekilde başlıklar altında toplamak mümkündür.
- Müşteri Profili Kısıtlaması: Dijital bankaların kredi müşterileri yalnızca finansal tüketicilerden ve KOBİ’lerden oluşabilecektir. Bununla beraber, bir dijital bankanın KOBİ boyutunu aşmayan işletmelere hizmet sunmaya başladıktan sonra, söz konusu işletmelerin KOBİ boyutunu aşması durumunda, söz konusu işletmeler yeniden KOBİ boyutu sınırlarına dâhil oluncaya kadar ilgili işletmeye yalnızca döviz kredisi kullandırılabilecektir.
- Faaliyet Kısıtlamasının İstisnaları: Dijital bankaların, bankalar arası piyasalarda ya da para ve sermaye piyasalarında faaliyet göstermek suretiyle Bankacılık Kanununun 48 inci maddesinde kredi olarak sayılan işlemler gerçekleştirmesi, diğer bankalara kredi kullandırması, KOBİ boyutunu aşan işletmeler için döviz kredisi kullandırmasının yukarıda belirtilen Müşteri Profili Kısıtlamasına aykırılık oluşturmayacağı düzenlenmiştir.
- Teşkilatlanma ve Fiziksel Şube Yasağı: Dijital bankaların genel müdürlük ile genel müdürlüğe bağlı hizmet birimleri dışında muhabirlik, acentelik, temsilcilik gibi her ne ad altında olursa olsun teşkilatlanmaya gitmesi, fiziksel şube açması, dijital ortamda gerçekleştirilecek olanlar hariç kiralık kasa ve emanete alma işlemleri ile saklama hizmetlerini sunması yasaklanmaktadır. Bununla birlikte fiziksel şube yasağına bazı istisnalar getirilmektedir. Bu kapsamda, dijital bankaların, bir şube gibi kullanılmadığı müddetçe müşteri şikâyetlerini ele almak amacıyla fiziksel bürolar oluşturulmasının, pazarlama hizmetleri dahil destek hizmeti kuruluşlarından müşteri ile yüz yüze iletişim kurulacak şekilde hizmet alınmasının ya da elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanallarında başlayıp bu kanallarda fiili imkânsızlık nedeniyle tamamlanamayan fiziksel erişim noktalarından da gerçekleştirilemeyen işlemlerin dijital bankanın kendi personeli ya da destek hizmeti aldığı kuruluş personeli vasıtasıyla müşteri ile yüz yüze iletişim kurularak tamamlanmasının önünde herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. Hatta dijital bankaların, müşteri şikâyetlerini ele almak üzere en az bir fiziksel büro kurması zorunludur.
- Kredi Verme Kısıtlaması: BDDK, dijital bankalara kredi kullandırma yetkisi verse de bu faaliyeti belirli kıstaslara tabi tutmaktadır. Bu doğrultuda, dijital bankaların, bir müşterisine kullandırabileceği -kredi kartları ile gerçekleştirilen harcamalar ve nakit çekimleri ile kredili mevduat hesapları hariç olmak üzere- teminatsız nakdi tüketici kredilerinin toplamı, ilgili müşterinin beyan edilen ve dijital bankalarca teyit edilen aylık ortalama net gelirinin dört katını ve müşterinin aylık ortalama net gelirinin tespit edilememesi halinde on bin Türk Lirasını aşamayacaktır.
Kısıtlamaların Sermaye Koşuluyla Kalkması
Yukarıda yer verdiğimiz üzere Yönetmelik’te dijital banka lisansı için öngörülen asgari ödenmiş sermaye şartı 1.000.000.000,-TL (bir milyar Türk Lirası) olarak düzenlenmektedir.
Bir dijital banka faaliyet izni sürecinde ya da faaliyet izni aldıktan sonra asgari ödenmiş sermayesini 2.500.000.000,-TL’ye (iki milyar beş yüz milyon Türk Lirası) çıkarması halinde BDKK’ya yapacağı başvuru ile aşağıda belirteceğimiz faaliyet kısıtlamalarının kaldırılmasını talep etme hakkı ve BDDK’nın da faaliyet kısıtlamalarının tamamen ya da uygun göreceği bir geçiş planı çerçevesinde kademeli olarak kaldırılmasına karar verme yetkisi bulunmaktadır.
Yönetmelikteki bu düzenleme itibariyle BDDK’nın faaliyet kısıtlamalarının kaldırılması için tek şartının sermaye olmadığı, BDDK’nın onayına ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır.
Dijital Bankaların Tabi Olacağı Mevzuat
Dijital Bankaların ilgili faaliyetleri yerine getirirken kredi kuruluşlarının uymakla yükümlü olduğu tüm mevzuat hükümlerine ilave olarak Yönetmelikte yer alan hükümlere de uymak zorunluluğu bulunmaktadır.
Dijital Bankaların Hizmet Sürekliliği Taahhüdü
BDDK’nın halihazırda bankalardan şifahen talep ettiği hizmet sürekliliği taahhüdü, dijital bankalar açısından özel olarak düzenlenmektedir.
Bu doğrultuda dijital bankalara, sunmakta oldukları elektronik bankacılık hizmetleri için, her bir dağıtım kanalı bazında, taahhüt edilen süreklilik yüzdesi değerlerini internet sitelerinin ana sayfasında görünecek şekilde ilan etme yükümlülüğü getirilmiştir.
Bunun yanında, dijital bankaların internet bankacılığı ve mobil bankacılık dağıtım kanalları için taahhüt edilen süreklilik yüzdesinin %99,8’den daha düşük bir değer olamayacağı hüküm altına alınmıştır.
İşyerleri Vasıtasıyla Nakit çekim ya da ön ödemeli ödeme araçlarına bakiye yükleme hizmeti Gerçekleştirme İmkanı
Yönetmelik ile birlikte Dijital bankaların, banka, kredi ve ön ödemeli kartları kabul etmek üzere kendileriyle anlaşma yapan işyerleri vasıtasıyla, müşterilerine nakit çekim ya da ön ödemeli ödeme araçlarına bakiye yükleme hizmeti verebileceği düzenlenmiştir.
Dijital Bankaların Kuruluşu, Faaliyet İzni
BDDK, dijital bankaların kuruluş ve faaliyet iznine ilişkin şartları düzenlerken Yönetmelikte düzenlenen yükümlülük ve şartların, bankaların kuruluş ve faaliyet izinlerini düzenleyen Bankaların İzne Tabi İşlemleri ile Dolaylı Pay Sahipliğine İlişkin Yönetmelik’te (“İTİY”) yer alan düzenlemelere ek olarak değerlendirileceğini hüküm altına almıştır.
Bu doğrultuda dijital bankaların kuruluşunun, normal bir banka kuruluşu sürecine ek olarak faaliyetin doğasına özel bir takım ek gereklilikler taşıdığını söylemek mümkündür.
Teknoloji, Elektronik Ticaret ve Telekomünikasyon Hizmetleri Sunan Firmaların Dijital Banka Olması Özel Olarak Düzenlenmektedir
Yönetmelikte yer alan en kritik maddelerden birisi teknoloji, elektronik ticaret ve telekomünikasyon hizmetleri sunan firmalarının dijital banka kurabilmesine ilişkin hükümdür.
Yönetmeliğin taslağı ilk yayımlandığı dönemde, belirtilen sektörlerde yer alan firmaların asgari ödenmiş sermaye şartını sağlamasının fintechlere göre daha kolay olduğu sektör tarafından dile getirilmiş , bu gerekçe doğrultusunda asgari ödenmiş sermaye şartının indirilmesi talep edilmişti. BDDK’nın asgari ödenmiş sermaye tutarını indirmese de, bu talebi dikkate aldığı ve bu sektörlerde faaliyet gösteren firmaların dijital banka olmak istemesi halinde bazı isterlere tabi tutulabileceğini hüküm altına aldığı görülmektedir.
Bu kapsamda, BDDK, dijital banka lisansına başvuran bir firmanın hâkim ortaklarının teknoloji, elektronik ticaret ya da telekomünikasyon hizmetleri sunan tüzel kişiler olması durumunda;
- hâkim ortak tüzel kişilerin ya da bu tüzel kişilerin kontrolünü elinde bulunduran gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye’de yerleşik olmasını,
- Türkiye’de yerleşik kişilerin borçluluk durumu ve mali gücüne ilişkin ellerinde bulundurdukları risk verilerini paylaşmaya yönelik olarak Risk Merkezi ile bilgi alışverişi sözleşmesi imzalamış olmalarını şart koşma yetkisini kendisinde tutmuştur.
İlgili düzenlemenin bir zorunluluk olmadığının, BDDK’nın kendi takdirine bağlı olarak bu şartların gerçekleştirilmesini isteyebileceğinin altını çizmek gerekir.
Bununla beraber, hüküm sadece hakim ortak tüzel kişilerin değil, bir adım daha öteye giderek, hakim ortak tüzel kişilerin kontrolünü elinde bulunduran gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye’de yerleşik olmasını aramaktadır. Bu anlamda hükmün çok geniş bir hüküm olduğunu ve BDDK’nın zaman içerisinde şekillenecek politikalar çerçevesinde yabancı ve yerli yatırımcı arasında tercih yapma hakkını kendinde saklı tuttuğunu söyleyebiliriz. Öte yandan ilgili hükümde “Türkiye’de yerleşik olma” kavramının çok geniş olduğunun da altının çizilmesi gerekmektedir.
İş Planı ve Bilgi Sistemleri Gerekliliklerinin Ön Planda Olması
Yönetmelik, dijital bankacılığın doğasını dikkate alarak çeşitli hükümlerde iş planı ve bilgi sistemleri ilişkin yeterliliklere vurgu yapmaktadır.
BDDK, bilgi sistemlerinden sorumlu en üst düzey yönetici olarak belirtilen personelin en az genel müdür yardımcısı seviyesinde atanmış olmasını ve dijital bankanın yönetim kurulu üyelerinden en az birinin bilgi sistemleri yönetimi alanında en az on yıl mesleki tecrübeye sahip olmasını şart koşmaktadır.
Bununla beraber, BDDK, dijital bankaların kuruluş ve faaliyet izni esnasında, normal bir banka kuruluş sürecinden farklı olarak i) finansal kapsayıcılığı artırmaya yönelik olarak belirlediği ürün ve hizmetler ile pazarlama stratejisine, ii) hedef kitlenin oluşturduğu pazara ilişkin sayısal verilerle desteklenmiş pazar büyüklüğü ve pazar boşluğu analizine ve iii) gelecekteki beş yıla ilişkin fiyatlama politikasına, edinilmesi planlanan tahmini müşteri sayısına ve yapılan yatırımın ne zaman başa baş noktasına geleceğini de öngören finansal projeksiyonlara yer verilmesini istemektedir.
Öte yandan, BDDK, faaliyet programına dokümanına ilave olarak da, bilgi sistemleri tarafında da işlem güvenliğinden, kimlik doğrulamaya bir çok ek bilginin sağlanmasını istemektedir.
Mevcut Bankaların Faaliyetlerini Dijital Bankacılığa Taşıması
Yönetmelikte, halihazırda faaliyet izni almış bankaların
– kısmen ya da tamamen elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları aracılığıyla hizmet sunmak istemesi ya da
– mevcut faaliyet izinlerinin kapsamıyla sınırlı olmak kaydıyla aynı tüzel kişilik altında farklı bir marka adı ile kısmen ya da
– tamamen elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları aracılığıyla hizmet sunmak istemesi halinde
ayrı bir başvuru yapmasına gerek olmadığı hüküm altına alınmıştır. Aynı zamanda, bu bankalara Yönetmeliğin dijital bankalarla ilgili hükümlerinin uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Bakımından Durum
Yönetmelik taslağında her ne kadar 6493 sayılı Kanuna göre faaliyet izni almış olan ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşlarının dijital banka olarak faaliyet izni almak istemesi halinde bir takım kolaylıklar sağlanmışsa da, Yönetmeliğin yürürlüğe giren versiyonunda bu düzenlemenin kaldırıldığı dikkat çekmektedir. Dolayısıyla bu kuruluşlar bakımından özel bir istisna tanımlamamaktadır.
Genel Değerlendirme
Yönetmelik ile finans sektörünün yeni oyuncusu haline gelecek dijital bankaların, bankacılık hizmetlerinin dijitalleşmesi ve bankalar arası rekabet bakımından ülkemizde yeni bir kilometre taşı mahiyeti taşıyacakları kanaatindeyiz. Bu değişimi bankacılık sektörünün kendi içerisinde dönüşümü olarak okumak mümkündür.
Diğer taraftan günümüzde bankaların, ürün veya hizmetlerini dijital banka olarak kurguladığını göz önünde bulunduracak olursak, bankacılık sektöründeki bazı oyuncuların halihazırda dijital bankacılığa hazır olduğunu söyleyebiliriz.
BDDK’nın Yönetmelik ile getirdiği önemli yeniliklerden birisinin de teknoloji, elektronik ticaret ve telekomünikasyon hizmetleri sunan firmaların dijital banka kurmak istemeleri halinde bu firmalardan -gerekli görürse- isteyebileceği Türkiye’de yerleşik olma şartı olduğunu söyleyebiliriz. BDDK’nın bu hükmü kullanma sıklığı ve biçimi yabancı TechFinlerin Türk bankacılık sistemine ne denli dahil olup olmayacağını belirleyecektir.
Sorunuz olması halinde yasar@canpolatlegal.com ve gokhan.yuksel@canpolatlegal.com aracılığıyla bizlere ulaşabilirsiniz.
