Dijital para birimleri, günümüzde yalnızca teknolojik bir dönüşüm değil, aynı zamanda uluslararası ilişkilerin ve ekonomik üstünlük mücadelesinin yeni cephesini oluşturuyor.
Çin’in 2014’te başlattığı Dijital Yuan (e-CNY) projesi ile ABD’nin 2025’te yasalaşan GENIUS Act kapsamında şekillenen stablecoin düzenlemeleri, bu rekabetin iki stratejik kutbunu temsil ediyor.
Çin: Kontrollü, Sabırlı ve Stratejik Bir Yaklaşım
Çin Merkez Bankası’nın (PBoC) öncülüğünde geliştirilen Dijital Yuan (e-CNY), başlangıçta yerel pilot uygulamalarla sınırlıydı. Ancak zamanla bu proje, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında uluslararası ticarette etkisini artırmaya yönelik stratejik bir hamleye dönüştü.
Çin’in amacı yalnızca iç piyasada dijitalleşmeyi sağlamak değil; aynı zamanda Dijital Yuan üzerinden sınır ötesi ticaret sistemini kurmak, SWIFT sistemine olan bağımlılığı azaltmak ve küresel para egemenliğini yeniden tanımlamak.
ABD: Piyasa Odaklı, Özel Sektör Temelli Bir Model
Uzun süre dijital para konusunda net bir yol haritası ortaya koyamayan ABD, 2024 Başkanlık seçimlerinin ardından stratejik yönünü belirledi. Kongre’den geçen GENIUS Act (Gaining Essential National Understanding of Stablecoins) ile ABD, merkez bankası dijital parası (CBDC) yerine özel sektör liderliğinde stablecoin yapısını benimsedi.
Temel İlkeler:
İnovasyonu teşvik etmek,
Stablecoin’leri dijital dolar alternatifi olarak konumlandırmak,
Devlet destekli değil, piyasa temelli çözümlerle ilerlemek,
Regülasyon yoluyla dijital dolarizasyonu sağlamak.
Yeni yasa ile yalnızca banka lisanslı kuruluşların stablecoin ihraç edebileceği belirtilirken, düzenleyici kurumlar (SEC, CFTC, Fed) arasındaki yetki dağılımı da netleştirildi.
CBDC vs. Stablecoin
| Özellik | Çin (CBDC – Dijital Yuan) | ABD (Stablecoin) |
|---|---|---|
| Liderlik | Devlet (PBoC) | Özel sektör (Circle, PayPal vb.) |
| Kontrol | Merkez Bankası | Regülasyon altında şirketler |
| Gözetim | Maksimum gözetim, sınırlı gizlilik | Daha esnek, GDPR uyumlu sistemler |
| Kullanım Alanı | İç ve dış ticaret | E-ticaret, sınır ötesi transferler |
| Küresel Yaygınlık | Genişlemeye açık | USD’nin mevcut küresel etkisiyle yaygın |
Olası Gelecek Senaryoları
1. Dijital Yuan Bölgesel Güce Dönüşür
Belt and Road ülkelerinde Dijital Yuan (e-CNY) kullanımı artar.
Çin, Asya ve Afrika’daki ticaret ortaklarında SWIFT ve dolar bağımlılığını azaltır.
Ancak Batı pazarlarında etkisi sınırlı kalabilir.
2. ABD Stablecoin’leri Dijital Doları Güçlendirir
USD’ye endeksli stablecoin’ler küresel dijital ödemelerde baskın hale gelir.
Fintek platformları üzerinden dünya geneline yayılır.
Doların dijitalleşmesi özel sektör eliyle gerçekleşir.
3. İki Ayrı Blok, İki Ayrı Mimari
Çin ve ABD liderliğinde iki farklı dijital para ekosistemi oluşur.
Teknolojik altyapı, regülasyon düzeyi ve veri mahremiyeti politikaları birbirinden ayrışır.
Yeni bir “finansal kutuplaşma” dönemi başlar.
Sonuç: Dijital Para, Jeopolitiğin Yeni Sahnesi
Dijital paralar artık sadece bir teknoloji meselesi değil. Devlet egemenliği, veri mahremiyeti, ekonomik bağımsızlık ve küresel güç rekabeti gibi temel konuların merkezine yerleşti. Çin’in merkezileşmiş, otoriter ve uzun vadeli modeli ile ABD’nin liberal, özel sektör odaklı ve pazar dinamiklerine dayalı yaklaşımı arasındaki bu stratejik fark, dijital çağın yeni para mimarisini şekillendirecek.
Bu rekabetin kazananı sadece daha hızlı teknolojiyi geliştiren değil; aynı zamanda daha fazla güven veren, şeffaflık sağlayan ve küresel kabul gören dijital para sistemini kurabilen taraf olacak.
