Dünyaya açılan kapılar video serimizin Almanya bölümü için Dijital CEO Dr. Soner Canko ve Fintech İstanbul Almanya Temsilcisi Ş. Elif Kocaoğlu Ulbrich ile gerçekleştirdiğimiz dijital meet-up etkinliğini pekiştirmek amacıyla bölgeyi yakından incelemeyi sürdürüyoruz. Serinin ekosisteme ve piyasadaki oyunculara kuş bakışı bir giriş sağlayan ilk iki bölümüne, regülasyonları incelediğimiz üçüncü ve son yazımızla devam ediyoruz.
Almanya’da Bankacılık Faaliyetleri ve Lisanslama
Almanya’da bankacılık faaliyetleri için temel mevzuat olan Alman Bankacılık Kanunu (Kreditwesengesetz; KWG), piyasaya bu kanun uyarınca finansal hizmet ve ürün sunmaya elverişli kredi kuruluşları (bankalar) ve finansal hizmet sağlayıcılarının hizmet koşullarını düzenlemenin yanında bu iki grubun dışında kalan finansal girişimler için izin verilen sınırlı, istisnai faaliyetleri açıklığa kavuşturuyor. Kanunun birinci maddesi, mevduat toplama, kredi verme, finansal araçların alım satımı ve ilgili faaliyetleri bankacılık faaliyeti olarak tanımlıyor.
Genel olarak Almanya’da ticari anlamda bankacılık faaliyetleri ile uğraşabilmek için Bankacılık Kanunu Madde 32 kapsamında bir bankacılık lisansı şartı aranıyor. Bu faaliyetlerin tamamını içeren, tam bankacılık lisansı için başvuru yapılması halinde lisans alan kurum “kredi kuruluşu” (Credit Institution; Kreditinsitut) olarak adlandırılıyor.
Bankacılık faaliyetlerinin belirli bir aktivite (örneğin sadece kredi verme) ile sınırlı olması halinde kısıtlı lisans başvurusu yapma imkânı mevcut. Tasarruf bankaları gibi bankaların faaliyetleri ise özel kanunlarla düzenleniyor.
Yine mevduat ve kredi alanlarında faaliyet göstermeyen ve sadece yatırım aracılığı, finansal araçların alım satımı ve portföy yönetimi gibi spesifik alanlarda hizmet sunan kuruluşların faaliyetleri de bankacılık faaliyetleri olarak değerlendiriliyor ancak bu faaliyetler ayrı bir izne tabi. Bu kurumlar “finansal hizmet kuruluşu” (Financial Service Institution; Finanzdienstleistungsinstitute) olarak adlandırılıyor.
Bu tanımların dışında piyasada hizmetler sunan kuruluşlar ise “finansal teşebbüs” (Financial Undertaking/Enterprise; Finanzunternehmen) olarak sınıflandırılıyor. Bu istisnai faaliyetler genel olarak bir bankacılık ya da finansal hizmet lisansına tabi değil. Bu kuruluşların faaliyetleri ya lisans yükümlülüğünden muaf ya da iş modelleri kapsamında belirlenecek ve özel kanunlarla düzenlenen izinlere tabi.
Bankacılık lisansı dışında finansal sektördeki faaliyetler (Versicherungsaufsichtsgesetz – VAG kapsamında) sigortacılık lisansı, (Zahlungsdiensteaufsichtsgesetz – ZAG kapsamında) ödeme ya da elektronik para lisansı, (Kapitalanlagegesetzbuch – KAGB kapsamında) yatırım lisansı ya da kripto ile ilgili hizmetler söz konusu olduğunda ise Bankacılık Kanunu’na yeni entegre edilen kripto yediemin lisansı (Crypto Custodian License; Betrieb des Kryptoverwahrgeschäftes) kategorilerinde yer alıyor.
Almanya’da bankacılık faaliyetleri için lisanslama ve izin süreçleri en az altı aydan başlıyor ve iş modelinin kanunda tanımlanmış unsurlar içerip içermemesine, piyasada benzer örnekler bulunmasına ve (COVID gibi) piyasa gelişmelerine bağlı olarak gereken inceleme ve araştırma süreçlerine göre daha da uzayabiliyor.
Bankacılık lisansına tabi faaliyetlerin lisans başvurusu bir nihayete ermeden önce ya da başvuru yapmaksızın piyasaya sunulması halinde, bu şekilde hizmet sağlayan şirket yöneticilerinin hukuki ve cezai sorumluluğu bulunuyor.
Almanya’da herhangi bir bankacılık faaliyetine dair lisansa sahip şirketler, prensipte Tek Lisans kuralları uyarınca diğer aynı faaliyetleri AB üyesi ülkelerde ayrı bir lisansa başvurmaksızın, kısa bir bildirim prosedüründen (EU Passporting) faydalanarak yürütme imkanına sahip (Pan-European License). Ancak bu kuralın bazı istisnaları bulunmakta. Mesela, yakın zamanda yürürlüğe giren kripto düzenlemeleri uyarınca, diğer AB üyesi ülkelerde kripto alım satım veya saklama hizmetleri sunan ve o ülkede verilen bir lisansa sahip olan girişimlerin, Almanya’ya yukarıda bahsedilen bildirim prosedürü ile hizmet sağlaması yeterli bulunmuyor. Bu şirketlerin mutlaka Almanya’ya özel bir lisans başvuru sürecinden geçmesi bekleniyor.
Almanya’da Düzenleyici Kuruluşların FinTech’e Bakış Açısı
Avrupa Birliği ve Bankalar Birliği’nin (Banking Union) merkezi sayılabilecek Almanya’da bankacılık faaliyetlerinin yönetimi ve denetimi Bonn ve Frankfurt’ta ofisleri bulunan BaFin (Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht) tarafından, tek elden yürütülüyor. BaFin’in faaliyetleri de diğer yasa koyucular gibi yatırımcı güvenini korumak ve kredi kuruluşlarının faaliyetlerini denetlemek kapsamında özetlenebilse de Almanya’daki bankacılık regülasyonlarının ve denetleme faaliyetlerinin Avrupa’daki akranlarına kıyasla daha koruyucu ve ihtiyatlı bir nitelik taşıdığı aşikâr. Genel olarak, Almanya’daki iş kültürü ve risk anlayışı bu durumun sebepleri arasında sayılabilirse de bir başka büyük neden de BaFin’in İngiltere’deki FCA örneğinde olduğu gibi bir inovasyon yaratma misyonunun bulunmaması aslında. Nitekim BaFin, inovasyon, rekabet ve yatırım akışlarını güçlendirme ya da teknolojiyi takip etmek gibi bir görevinin bulunmadığını her fırsatta vurguluyor. Alman düzenleyici kuruluşların önceliği güçlü bir FinTech ekosistemi yaratmak ya da inovatif hizmetleri desteklemekten çok yatırımcılar ve tüketicilerin korunması olduğu için regülasyonlar ve ekosisteme olan yaklaşım bu ihtiyatlı bakış açısını yansıtır nitelikte.
Almanya’da FinTech’in Tanımı ve Hukuki Statüsü
Alman hukukunda FinTech faaliyetleri ya da şirketlerine dair genel bir tanım bulunmuyor. Ancak BaFin, FinTech’i „Teknolojiyi temel alan sistemler kullanarak belirli bir uzmanlık taşıyan ve özellikle tüketici merkezli finansal hizmetler sunan genç girişimler.” şeklinde tanımlıyor. Bunun dışında mevzuatta FinTech faaliyetleri ya da girişimleri için ayrı kurallar da mevcut değil.
Mevzuatta FinTech girişimleri ve faaliyetleri ile ilgili bir tanım bulunmaması ve faal bir yasal test ortamının (Regulatory Sandbox) mevcut olmaması sebebiyle de lisans açısından her FinTech iş modelinin ayrı ayrı (case by case evaluation) değerlendirilmesi gerekiyor. BaFin web sitesinde her yıl 150’ye yakın girişimin bu şekilde, iş modelinin lisanslama kapsamına girip girmediğini öğrenmek için resmi danışma talebinde bulunduğu belirtiliyor. Bu gibi resmi ve gayri resmi değerlendirme talepleri dışında kurum düzenlediği BaFin-Tech Konferansı gibi etkinlikler aracılığıyla yeni girişimlerle diyalog kurmaya çalışıyor.
Lisansa başvurmak istemeden iş modellerini piyasaya sunmak isteyen şirketlerin, Almanya’da bir yasal test ortamı bulunmaması nedeniyle white-label (BaaS) hizmet sağlayıcıları aracılığıyla faaliyet göstermesi gerekiyor. Bu durumda, faaliyetleri için white-label bankalar ya da ödeme kuruluşlarından yararlanan şirketler bir nevi bu hizmet sağlayıcılarının lisanslarını kiralamış gibi olsa da faaliyet kapsamındaki hizmetlerin yasal kriterlere uygunluğu açısından ana sorumluluk white-label bankalara düşüyor. Bu sebeple pratikte white-label bankaların piyasaya sunulan faaliyetle ilgili son sözü söyleme yetkisi bulunuyor. Faaliyetin kapsamı gereği bu tarz şekilde piyasaya hizmet sunan şirketlerin faaliyetin niteliğine göre ek bir izin alması ya da bildirimde bulunması gerekliliği doğması da söz konusu.
White-label hizmetlerden yararlanan ve yatırım dikeyinde aktif girişimler ise bu faaliyetler kapsamında lisanslı kurumlara bağlı acente (Tied Agent; Vertraglich Gebundener Vermittler) sayılıyor ve BaFin tarafından tutulan bir sicilde kayıt altına alınıyorlar. Bu sayede girişimler lisans almak zorunda kalmaksızın piyasada hizmet sunabiliyor ve hizmet çerçevesinde lisanslı kuruluşların sorumluluk şemsiyesinden (Liability Umbrella; Haftungsdach) yararlanabiliyor.
Bu yazı ve yazının içeriğinde sunulan bilgiler sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup profesyonel hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Bu nedenle hukuki danışmanlık almaksızın edinilen bilgilere dayanılarak harekete geçilmemesi önerilir.
Bu serinin ilk iki yazısına aşağıdaki linkler üzerinden ulaşabilirsiniz.
Almanya FinTech Ekosistemi (II): Ekosistemdeki Önemli Oyuncular ve İş Modelleri 🇩🇪
